Waardenverschuiving in de overheid van de toekomst

 

Wat wordt anders in het openbaar bestuur? Daarvoor kijk ik naar pioniers en naar de effecten van hun keuzen op diepverankerde publieke waarden. 

Wie een beeld wil vormen van de toekomstige ontwikkelingen van het openbaar bestuur kan gaan kijken naar koplopergemeenten, die al verder zijn in de incorporeren van doe-democratie in hun organisatie. Dan komen we al gauw uit in het oosten van het land. Voorop loopt Peel en Maas. In deze tijd melden zich steeds meer gemeenten die vastberaden aankondigen zich te willen ‘kantelen’ naar de samenleving. Wat betekent dit fenomeen als we het verder zouden doortrekken?

Gemeenschappelijk kenmerk van het denken in deze gemeenten is dat zij een splitsing aanbrengen binnen het publieke domein tussen onderwerpen die zonder meer gemeentelijke taak blijven en die welke worden overgelaten of ‘teruggegeven’ aan de zelforganisatie van gemeenschappen in dorpen en wijken. Niet onbelangrijk is de vraag hoe groot de tussencategorie is van onderwerpen die door coproductie tussen overheid en samenleving aangepakt worden. Naarmate dat het geval is, zal het verschil in benadering minder rigoureus worden.

Collectiviteit opknippen in twee of drie domeinen:

Publiek Domein	Gemengd Domein, Coproductie maatschappelijk domein met overheidsinvloed of overheid met maatschappelijke invloed
Maatschappelijk Domein
Privaat domein

Ook binnen het private domein is van alles gaande, maar dat blijft hier verder buiten beschouwing.

Het verschil tussen het publieke domein en het maatschappelijke domein is goed zichtbaar te maken door de hier geldende waarden en systeemkenmerken te expliciteren.

Waarden en systeemkenmerken

Publiek domein	Maatschappelijk domein
Gelijkheid	Verscheidenheid
Systeemwereld	Leefwereld
Standaarden	Maatwerk
Regelgeving	Doelgeving
Tellen (NPM, SMART)	Vertellen, communiceren, verstehen
Project	Proces
Complexiteit reduceren	Complexiteit omarmen
Rationaliteit/causaliteit	Reflexiviteit
Planmatig, samenhang	Organische ontwikkeling, pieken en dalen
Zoeken naar belemmeringen, remmen	Vitaliteit, zoeken naar mogelijkheden